سال 2006 جک ما در مصاحبهای که با شبکه سیانان داشت از انتخاب نام علیبابا گفت: «در یک کافیشاپ در سانفرانسیسکو نشسته بودم که نام علیبابا به ذهنم رسید. از پیشخدمت کافه پرسیدم در مورد علیبابا چه میدانی؟ جواب داد: سسمی باز شو! با خودم گفتم این اسمی است که دنبالش میگشتم.»
«در روزگاران قدیم زیر این گنبد کبود در شهر بغداد مرد فقیری به نام علیبابا زندگی میکرد. علیبابا بیشتر روزها به جنگل میرفت و شاخههای خشک درخت و هیزم جمعآوری و بار الاغ میکرد و به شهر میآورد و میفروخت. روزی از روزها که به جنگل رفته بود ناگهان صدای پای دستهای سوار را شنید...» باقی داستان علیبابا و چهل دزد بغداد را کمتر کسی است که نداند. شاید قسمت محبوب همه کسانی که از کودکی این قصه را شنیدهاند، خواندهاند یا در قالب فیلم و کارتن دیدهاند همان قسمتی باشد که علیبابا روبهروی غار میایستد و آن اسم رمزی را که از دزدان شنیده است تکرار میکند: «سسمی باز شو!» گنجی که در دل غار خوابیده است برای خیلیها تنها داستان است اما نه برای «جک ما». صاحب شرکت علیبابا، بزرگترین شبکه وبسایتهای تجارت الکترونیک نام رمز درِ منتهی به ثروت را یافته است و حالا با 33.2 میلیارد دلار دارایی در رده هجدهم فهرست بلومبرگ قرار دارد. نام علیبابا برای شرکتی که تاسیس کرده است نام پرمسمایی است، جک ما هم از فقر خودش را به گنج رساند.
جک ما در سال 1964 در شهر هانگژو به دنیا آمد، این شهر یکی از پایتختهای باستانی چین است و در دنیای مدرن مرکز هابهای اقتصادی و فعالیتهای کارآفرینان به شمار میرود. جک در 12 سالگی به صورت خودآموز شروع به فراگیری زبان انگلیسی کرد، به توریستهای امریکایی پیشنهاد میداد آنها را رایگان در شهر بچرخاند، با مراوده با توریستها و گوش کردن به رادیوی امریکا تمرین زبان میکرد. به سن دانشگاه که رسید دستبهکار شد تا در آزمون ورودی شرکت کند، دو بار در آزمون رد شد و از ورود به کالج بازماند تا اینکه عاقبت در سومین تلاش توانست وارد کالج معلمان هانگژو شود. بعد از فارغالتحصیلی به عنوان معلم آغاز به کار کرد و اوایل کارش اینگونه گذشت: تدریس با حقوق 15 دلار در ماه به مدت سه سال.
روزگار سخت معلمی به خاطر مهارتی که در زبان انگلیسی داشت خیلی زود سپری شد و توانست در سال 1995 به عنوان مترجم تجار چینی و امریکایی مشغول به کار شود. وقتی برای دیدار یکی از دوستانش به سیاتل در امریکا سفر کرد اولین بار بود که با پدیده کامپیوتر و اینترنت مواجه شد. همان دوست به جک کمک کرد تا یک صفحه اینترنتی برای معرفی و گسترش کار و خدمات ترجمهاش راهاندازی کند. در همان چند روز سفر به امریکا پنج درخواست برای بهکارگیری خدمات او به عنوان مترجم در سایت ثبت شد. بعد از اینکه به چین بازگشت با تجربهای که در سفر کسب کرده بود صفحه اینترنتی China Pages را راه انداخت، وبسایتی که کارش ایجاد وبسایتهایی برای کسبوکارهای کوچک بود. بعد از آن جک در شغلی دولتی مشغول به کار شد، موقعیتی که به او امکان داد با جری یانگ، یکی از موسسان شرکت یاهو که به چین سفر کرده بود دیدار کند. اما سال طلایی برای او سال 1999 بود، سالی که علیبابا را راهاندازی کرد.
علیبابای داستان، علیبابای کسبوکار
سال 2006 جک ما در مصاحبهای که با شبکه سیانان داشت از انتخاب نام علیبابا گفت: «در یک کافیشاپ در سانفرانسیسکو نشسته بودم که نام علیبابا به ذهنم رسید. از پیشخدمت کافه پرسیدم در مورد علیبابا چه میدانی؟ جواب داد: سسمی باز شو! با خودم گفتم این اسمی است که دنبالش میگشتم.» او در این گفتوگو اشاره کرد که همان روز انتخاب نام در خیابان هم به صورت تصادفی از چند عابر در مورد علیبابا پرسیده است، بدون استثنا همه با این نام آشنا بودند، هرکسی فارغ از اینکه اهل کجا بود میدانست علیبابا کیست. او در مورد شباهت کسبوکار خودش با این شخصیت داستانی به سیانان گفت: «علیبابا مهربان است، تاجر باهوشی است و به روستایش کمک میکند. علیبابا درِ غار گنج را به روی کسبوکارهای کوچک و متوسط باز میکند.»
جک ما Alibaba.com را با سرمایه 60 هزار دلاری که توسط خودش و 17 نفر دیگر تامین شده بود تاسیس کرد، سه سال بعد یعنی در سال 2002 این سایت یکمیلیون نفر کاربر داشت. بعد از آن جک تصمیم گرفت این موفقیت را در زمینههای دیگر عینا تکرار کند و به همین منظور سایت Taobao (سایتی مشابه آمازون و ایبِی برای فروش آنلاین اقلام مختلف) را راهاندازی کرد و بعد هم نوبت به سایت پرداختهای آنلاین علیپِی (مشابه سایت پیپال) رسید. او برای کمک به گسترش تجارتش به دنبال یک موتور جستوجوگر به عنوان شریک بود و همین موقع بود که یانگ از شرکت یاهو با او تماس گرفت. شراکت آنها شکل گرفت، یاهو 40 درصد از سهام گروه علیبابا را با مبلغ یک میلیارد دلار خرید. اما بهمرور اصطکاک میان دو شرکت آغاز شد چرا که کاروبار یاهو از زمان اوج گرفتن کار گوگل رو به افول گذاشت اما در همان زمان علیبابا بازار تجارت الکترونیک چین را در اختیار گرفته بود. جک ما بارها تلاش کرد که سهام خریداریشده توسط یاهو را بازخرید کند که تلاش نافرجامی بود تا جایی که حتی به فکر خرید کل یاهو هم افتاد. این ارتباط زمانی بدتر شد که جک ما در سال 2011 برای تضمین مجوز پرداختهای آنلاین، علیپی را از زیرمجموعه علیبابا به شرکت دیگری که تحت نظارت خودش بود منتقل کرد. یاهو اعلام کرد که این تصمیم او بدون تأیید هیئت مدیره علیبابا (از جمله جری یانگ) انجام گرفته است. بهانه جک ما برای این انتقال این بود که دولت چین از اعطای مجوز پرداختهای آنلاین به دلیل وجود افراد خارجی در هیئت مدیره علیبابا سر بازمیزند. پس از ماهها مذاکره و چانهزنی میان دو طرف جک ما در سال 2012 پذیرفت که بابت 20 درصد از سهام یاهو در علیبابا 7.1 میلیارد دلار بپردازد به اضافه رعایت حق امتیاز این شرکت در گروه علیبابا به مدت چهار سال.
اما اهمیت علیپی در چیست؟ اهمیتش را در نگاهی به تنها چند نمونه از اعداد و ارقامی که در گزارشها آمده است میتوان فهمید:
* این سایت پرداختهای آنلاین بیش از 800 میلیون کاربر عضو دارد.
* اپلیکیشن موبایلی علیپی190 میلیون کاربر فعال دارد
*اپلیکیشن پرداختهای آنلاین این شرکت روزانه 45 میلیون تراکنش مالی انجام میدهد
سال 2013 جک ما از سمت مدیرعاملی علیبابا کنارهگیری کرد و البته به عنوان رئیس شرکت باقی ماند. عرضه سهام عمومی این شرکت در سال 2014 با فروش 25 میلیارد دلاری تبدیل به بزرگترین عرضه سهام در دنیا شد. اما جدا از این آمار و ارقام جک ما که رمز ورود به دنیای پر از گنج را یافته است در مصاحبهای گفت از اینکه ثروتمندترین شهروند چین است خوشحال نیست و روزی دوباره به کار معلمی بازمیگردد.
کروکودیلی در رود یانگتسه
«شاید ایبی کوسهای در اقیانوس باشد اما من هم کروکودیل رودخانه یانگتسه هستم.» این یکی از جملات طلایی جک ما است که هنگام تشویق همکارانش برای رقابت با شرکتهای مشابه بینالمللی گفته است. همین جمله طلایی بود که الهامبخش نام مستندی شد که در مورد جک و سایت علیبابا ساخته شد. پورتر اریسمن، کارگردان امریکایی این مستند که پیش از ساخت این فیلم (در سال 2012) چند سالی برای گروه علیبابا کار کرده بود در این فیلم به فرازونشیبهایی که جک و شرکتش در این سالها پشت سر گذاشتهاند نگاهی کرده است. نشریه بیزینس اینسایدر بر مبنای تصاویر این مستند و اطلاعاتی که از جک ارائه میدهد تصویر شخصیتری را از او گزارش کرده است: جک را میتوان یک سخنران بسیار ماهر قلمداد کرد که میتواند رویاهایش را به دیگران سرایت دهد. او در یکی از سخنرانیهایش در جمع کارمندان شرکت گفت: «ما به هدفمان میرسیم چون جوان هستیم و هرگز تسلیم نمیشویم.» او علاقه عجیبی به اجرا و نمایش دارد و همین اخلاقش سبب شد تا محیط شادی را برای کارمندانش فراهم کند. وقتی تیم مشغول کار بر روی تاسیس سایت Taobao بود به کارمندان گفت بالانس زدن یاد بگیرند تا در ساعتهای استراحت بتوانند انرژیشان را از این راه حفظ کنند. علیبابا هنوز هم سالانه یک مراسم نمایش استعداد برگزار میکند و کارمندانش هفتهها برای نمایش هنرهایشان در این مراسم تمرین میکنند.
البته مدیریت جک ما هم خالی از خطا نبوده است، به خصوص در سالهای اول فعالیت علیبابا. شرکت رشد سریعی داشت اما به همان میزان هم مدام بر هزینههایش افزوده میشد. در سال 2001 جک ناچار شد تمامی کارمندان بینالمللیاش را مرخص کند. کارگردان مستند «کروکودیلی در رود یانگتسه» به خاطر دارد که پس از تعطیلی دفتر امریکا، جک با او تماس گرفته است: «با خودش دچار مشکل شده بود، درگیر این فکر بود که آیا آدم بدی است یا نه؟» اما با همه اینها در واقع آمادگی او برای قبول خطر و تلاشش برای راهاندازی تجارت الکترونیک بود که به نیاز مردم چین پاسخ داد و باعث شد تا این شرکت بتواند در این کشور سایتی مانند ایبی را پشت سر بگذارد.
کارگردان این مستند در توضیحی که در خصوص فیلمش داده است گفته: «من "کروکودیلی در رود یانگتسه" را ساختم چون حس کردم که شاهد داستانی تاثیرگذار بودهام و در موقعیتی قرار دارم که میتوانم این داستان را برای دیگران تعریف کنم. من شاهد بودم که یک شرکت چینی که توسط یک معلم زبان انگلیسی دایر شده بود توانست کارش را از یک آپارتمان به یک کمپانی بینالمللی برساند. به نظرم رسید که به تصویر کشیدن فرازونشیبهای این تیم میتواند سوژهای جالب باشد برای تمام کارآفرینانی که به دنبال رویای خودشان هستند.»
تایملاین
1964: جک ما در شهر هانگژو به دنیا آمد
1988: از کالج تربیت معلم هانگژو فارغالتحصیل شد
1955: در سفری به سیاتل برای نخستین با کامپیوتر و پدیده اینترنت آشنا شد
1999: با 60 هزار دلار سرمایهای که خودش و 17 نفر دیگر فراهم کردند شرکت علیبابا را تاسیس کرد
2005: شرکت یاهو 40 درصد از سهام علیبابا را به قیمت یکمیلیارد دلار خرید
2012: به دنبال بالا گرفتن نارضایتی میان علیبابا و یاهو، جک ما بابت 20 درصد از سهام یاهو در علیبابا 7.1 میلیارد دلار پرداخت و آن را بازخرید
2013: جک از سمت مدیرعاملی علیبابا کنارهگیری کرد و به عنوان رئیس شرکت ادامه فعالیت داد
2014: عرضه سهام عمومی این شرکت با فروش 25 میلیارد دلاری تبدیل به بزرگترین عرضه سهام در دنیا شد
منبع: آینده نگر